Προλογικό Σημείωμα

   Τον Φώτη Αθανασίου τον γνωρίζω από τα τέλη της δεκαετίας του 70 . Φοιτητής όντας εγώ στην Αθήνα εκείνη την περίοδο , δάσκαλος αυτός , συναντιόμαστε τακτικά - μαζί με τον συνομήλικό του αδελφό μου - σε βιβλιοπωλεία του κέντρου , συνήθως, στους αδελφούς ΤΟΛΙΔΗ , αλλά και σε ταβερνεία της περιοχής των Εξαρχείων , που αποτελούσαν τα φιλολογικά στέκια μας. Έκτοτε η γνωριμία μας εξελίγχηκε σε σταθερή σχέση φιλίας και αλληλοεκτίμησης
   Βέβαια εγώ είμαι μικρότερός του κατά είκοσι πέντε περίπου χρόνια . Ωστόσο , τούτη η διαφορά ηλικίας όχι μόνο δε στάθηκε εμπόδιο στο να αναπτυχθεί μεταξύ μας πραγματική φιλία , αλλά συντέλεσε μάλιστα στη δημιουργία ενός μεταξύ μας ιδιαίτερου δεσμού , στη σχέση δασκάλου (αυτός)- μαθητή (εγώ).
   Κατά τα τελευταία είκοσι πέντε τουλάχιστον χρόνια κι οι δυο μας ζούμε μόνιμα στη Θεσπρωτία , στην περιοχή της Παραμυθιάς . Όλο τούτο το διάστημα ,θητεύω ως μαθητής του στη δική του Σχολή που έχει δημιουργήσει - χωρίς ίσως και ο ίδιος να το ξέρει -στην εσχατιά τούτη της επαρχίας, από αγάπη και μόνο κινούμενος προς την τοπική ιστορία. Έχω γνωρίσει έτσι, όσο ελάχιστοι την προσωπικότητά του , το πνευματικό του ανάστημα , το ερευνητικό του δαιμόνιο , το βάθος της σκέψης του , το κέντρο των ενδιαφερόντων και ανησυχιών του στα τοπικά ζητήματα της ιστορίας και λαογραφίας.
   Καθρέπτη της προσωπικότητας του αποτελεί η εξόχως ενδιαφέρουσα ιδιωτική του βιβλιοθήκη , που διατηρεί με πολύ μεράκι και περίσσιο πάθος στην Ποταμιά , το χωριό του - το σπίτι του - χαρακτηριζόμενη από τον όγκο , την ποικιλία και την σπανιότητα των βιβλίων της .
   Δεν είναι εύκολο να διακρίνει και να ξεχωρίσει κανείς την πτυχή τούτη του Φ. Α. αν δεν έχει με κάποιο τρόπο να συναντηθεί μαζί του και οσμιστεί την προβληματική του . Γιατί ο Φ. Α. δεν είναι το ηχηρό όνομα στους τοπικούς κι ευρύτερους κύκλους των γραμμάτων. Δεν επεδίωξε και ούτε επιδιώκει την αναγνωρίσει και καταξίωση του στο πεδίο τούτο , σαν χαλκός ηχών , ή διπλωματικά και υποβολιμαία.

   Δεν είναι ο Πανεπιστημιακός ή ο Ακαδημαϊκός. Μόνο οι γνωρίζοντες βλέπουν στο πρόσωπο του, τον αθόρυβο και άοκνο σκαπανέα της έρευνας, τον ουσιαστικό μελετητή της τοπικής ιστορίας, τον ακάματο σταχυολογο ιστορικών - λαογραφικών - γλωσσολογικών – στοιχείων. Τον Στοχαστή και τον Πρακτικό. Τον ρέκτη του βιβλίου και της μάθησης. Τον δάσκαλο της γνώσης και της διδαχής.
   Με τον Φ.Α. με συνδέει και κάτι ακόμη. Η αρβανίτικη καταγωγή μας, από πατέρα, μητέρα, και παππούδες. Και οι δυο μας αναγνωρίζουμε ως μητρική γλωσσά την Αρβανίτικη. Τούτο, εξωτερικά κοινότοπο, αποκτά ξεχωριστό ενδιαφέρον, γιατί και οι δυο μας δεν το κρύβουμε, αλλά αντίθετα τονίζουμε και διατρανώνουμε την καταγωγή μας, χωρίς συμπλέγματα και σύνδρομα, που επιβλήθηκαν σκόπιμα και μεθοδευμένα κατά τη διάρκεια της νεότερης ιστορίας μας ως έθνους, στο όνομα της καθαρότητας της φυλής.
   Άνθρωπος μιας άλλης γενιάς ο Φ.Α., παλαιότερης, συγχρωτίστηκε περισσότερο με το αρβανίτικο στοιχείο, καθώς μεγάλωσε σε χρόνο και συνθήκες που η παρουσία του αρβανίτικου πληθυσμού στην περιοχή ήταν διακριτή, με εντονότερα τα αρβανίτικα χαρακτηριστικά. Όλοι οι κάτοικοι των χωριών του κάμπου και των παραλιών του θεσπρωτικού χώρου , ως κάτω το Φανάρι και τη Σπλάντζα είτε Χριστιανοί είτε Μουσουλμάνοι, είτε άλλου δόγματος, κατά το πλείστον δίγλωσσοι, ως μητρική και κύρια γλώσσα τους αποδέχονταν την Αρβανίτικη. Αυτή δηλαδή που μάθαιναν στο σπίτι τους, από τη γιαγιά και τους γονείς τους. Έτσι όπως μιλιόταν στην εδώ μεριά, με το γλωσσικό ιδίωμα των Τσαμηδων Αρβανιτών. Και βέβαια παράλληλα μιλούσαν και τη γλώσσα της παιδείας τους, τα Ελληνικά. Ωστόσο, η γλώσσα του σπιτιού τους, της εργασίας, των παραδόσεων, των θρύλων , των τραγουδιών, των ιστοριών, των παροιμιών και των συνηθειών τους, ήταν η Αρβανίτικη.
   Μεγαλώνοντας σε αυτό το πλαίσιο ο Φ.Α., με φυσικό τρόπο μυήθηκε στο γλωσσικό ιδίωμα του χώρου του, εμπεδώνοντας δια της «φύτρας» του το κοινωνικό – πολιτιστικό χαρακτήρα του περιβάλλοντος του. Από αυτό το περιβαλλον ξεκινωντας, εφτασε και εγινε δασκαλος για να διδαξει σε ολη τη ζωη του την ελληνικη γλώσσα και γραμματεία στην Εκπαίδευση, σε σειρά Σχολείων στην Ελλάδα και το Εξωτερικό.
   Ως δάσκαλος των Ελληνικών , με επίγνωση της αρβανίτικης καταγωγής του , γρήγορα και από νέος , είχε την τόλμη να γυρίσει την πλάτη στη στείρα και αλλοπρόσαλλη προπαγάνδα της εποχής που απαιτούσε και επέβαλε να μη μίλιουνται τα αρβανίτικα στον ελλαδικό χώρο , για τους ιστορικά «ανιστόρητους» λόγους .Είναι από τους λίγους εκείνους που μόχθησαν – αντιδρώντες με το πνεύμα και την διάνοια – ώστε να αντιστραφεί το κλίμα της αντίληψης , που ήθελε να αποτελεί « ρετσινιά > η αρβανίτικη καταγωγή , ακόμα και για τον ίδιο τον Αρβανίτη , που τεκμηριωμένα υπερασπίστηκαν τη συμβολή των Αρβανιτών στα ελληνικά πράγματα .
   Δεν το έκανε τυχαία. Μελέτησε την κουλτούρα των Αρβανιτών και της περιοχής και γενικότερα . Μελέτησε ιδιαίτερα τη γλώσσα και το γλωσσικό τους ιδίωμα , συγκρίνοντας τα με τα άλλα. Μελέτησε τους Τσάμηδες Αρβανίτες ως προς τις συνήθειες , τα ήθη και έθιμα τους , τα τραγούδια και τους χορούς τους , τις παροιμίες και τα παραμύθια τους , τις δοξασίες, τις στολές και τα στολίσματά τους . Μελέτησε την ιστορία τους. Όπως το εργατικό μελίσσι , για πενήντα τόσα χρόνια ως τώρα , συλλέγει λίγο – λίγο τις λέξεις και τα ετυμολογήματα , τις φράσεις και τα αποφθέγματα , τις διηγήσεις και τα διηγήματα , τους θρύλους και τις παραδόσεις. Τα ρίχνει στο πανέρι της συλλογής του , για να τους δώσει στον πρέποντα χρόνο τη μορφή που αυτός έχει επιλέξει .
   Αλήθεια είναι ακόμη , πως ο Φ.Α. είναι ο καταλληλότερος σήμερα να πράξει τούτο. Πρώτον , γιατί γνωρίζει όσο ελάχιστοι σήμερα την αρβανίτικη , καθώς η γλώσσα συνεχώς φθίνει και σχεδόν έχει παύσει να μιλιέται από τις νεότερες γενιές . Και δεύτερον , γιατί κανένας άλλος στην περιοχή δεν ασχολήθηκε τόσο παθιασμένα , τόσο εντατικά , τόσο πολύπλευρα και επιστάμενα με το θέμα . Ωσάν να επρόκειτο σκοπό ζωής.
   Καρπό της μακρόχρονης και επίπονης ενασχόλησης του τούτης , αποτελεί το συγγραφικό του έργο με τον τίτλο «ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΡΒΑΝΙΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ». Έχω την τιμή να γνωρίζω την εργασία του αυτή , καθώς ο δάσκαλος και φίλος μου συγγραφέας με έχει συγκαταλέξει στους δύο – τρεις πρώτους που την κοινολόγησε , σε απλό σχέδιο βιβλίο ιδιοχείρως γραμμένο . Ομολογώ , πως από τη στιγμή που το διάβασα , παθιάστηκα μαζί του για το εγχείρημα και για το αποτέλεσμα. Γνώριζα ως τότε , για γραμματική και συντακτικό γραφόμενων γλωσσών. Πρώτη μου φορά όμως ανακατεύτηκα συνειδητοποιώντας την- με την γραμματική μιας γλώσσας που μιλιέται επί αιώνες , αλλά ουδέποτε γράφτηκε . Της Αρβανίτικης γλώσσας , που τύχαινε να ‘ναι και δική μου εκ μητρός , πατρός και πάππων . Ανακάλυψα τότε , οριστικά και τελεσίδικα δύο πράγματα , πρώτο , τη διαχρονική αξία της άγραφης αρβανίτικης γλώσσας και της ιστορίας της και δεύτερο , τη συγγραφική δεινότητα του Φ.Α. και μάλιστα σε ένα τόσο δύσκολο θέμα .Δε γνωρίζω πως η Επιστημονική Κοινότητα θα υποδεχθεί το έργο τούτο και πως θα αξιολογηθεί από τους ειδικούς . Προσωπικά πάντως , διακατέχομαι από τη βεβαιότητα , ότι η έκδοση του αποτελεί καινοτομία στη βιβλιογραφία περί της αρβανίτικης και ειδικά της ομιλούμενης στην περιοχή της Τσαμουριάς , καθώς και τεράστια συμβολή στην ιστορία και γλωσσολογία του τόπου. Ο συγγραφέας , με το έργο του τούτο , δεν απευθύνεται μόνο στους ομιλούντες την αρβανίτικη ή στους ασχολούμενους με την εκμάθησή της , αλλά σε κάθε βιβλιόφιλο , σε κάθε μελετητή , ερευνητή και ενδιαφερόμενο να πληροφορηθεί περί των γλωσσικών ιδιωμάτων του ελλαδικού χώρου , περί των ομιλούμενων γλωσσών και της ιστορίας των. Οι πληροφορίες που δίνονται μέσα από τούτο το έργο είναι, τουλάχιστον ασφαλείς , καθώς προέρχονται από τη δεξαμενή της αδιαμφισβήτητης γνώσης του συγγραφέα του πάνω στο όλο θέμα. Πιστεύω βαθιά πως <Η ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΡΒΑΝΙΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ> είναι το σύγγραμμα που έλειπε από τη βιβλιογραφία των Αρβανιτών – κι ειδικότερα των Τσάμηδων-, αλλά πως έχει και καταλαμβάνει θέσει στη βιβλιογραφία τούτη. Επισημαίνω ιδιαίτερα το εύρημα του συγγραφέα – πολύ πετυχημένο – ως προς τη γραφή της γλώσσας με τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου στο κέντρο της. Κάτι που σηματοδοτεί και τη θέση του συγγραφέα στο μείζον ζήτημα περί του ορθού τρόπου γραφής της αρβανίτικης , το οποίο έχει απασχολήσει την ιστορία της γλώσσας επανειλημμένως. Με το πόνημα του τούτο ο Φ.Α. πετυχαίνει να δώσει ανάσα ζωής σε μια γλώσσα που ολοένα οδηγείται στο μαρασμό , τη νέκρωση κι εξαφάνιση , παρότι μιλιέται επί αιώνες από ένα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού στον ελλαδικό χώρο , τους Αρβανίτες , η συμβολή των οποίων στα ελληνικά δρώμενα – και ιδιαίτερα στη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους – είναι τεράστια και πανθομολογούμενη. Αυτή τη γλώσσα ο Φ.Α. την ανασταίνει χωρίς να τη χαρίζει σε επίδοξους σφετεριστές της. Δεν την αφήνει να κατρακυλήσει στο χάος των ιδεολογημάτων του παρελθόντος , συγκαταλέγοντας την τεκμηριωμένα στις προομηρικές γλώσσες Ηπειρώτικων φύλων. Ξέρει καλά να οδεύει ανάμεσα στις έννοιες φίλο – γένος και έθνος , να διακρίνει τη διαφορά τους και να οριοθετεί τη διαφορετικότητα τους . Μπορεί να προτρέχω , πλην όμως δεν μπορώ να μην αναφερθώ στο υπόλοιπο έργο του Φ.Α. κοινολογώντας , με την άδεια του , τα παρακάτω έργα του , που είναι αξιολογότατες εργασίες , συνεχώς συμπληρούμενες , όπως :

  Β: ΛΕΞΙΚΟ ΑΡΒΑΝΙΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ:
     Ι: Από Αρβανίτικα στα Ελληνικά
     ΙΙ: Από Ελληνικά στα Αρβανίτικα
  Γ: ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΡΒΑΝΙΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ:
     Τόμος α!: Παροιμίες
     Τρόμος β!: ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ–ΠΟΙΗΜΑΤΑ–ΣΤΙΧΟΥΡΓΗΜΑΤΑ
     Τόμος γ!: ΜΥΘΟΙ–ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ–ΔΙΗΓΗΣΕΙΣ

   Όλα τούτα συνιστούν τη δημιουργία του, ανεκτίμητη προσφορά και συνεισφορά του στα γράμματα. Επιβάλλεται συνεπώς, σύντομα να δρομολογηθεί η έκδοση και τούτων, ώστε να πάρουν τη θέση που τους αξίζει στις βιβλιοθήκες των ενδιαφερόμενων και στη σχετική βιβλιογραφία. Και η εκδοτική αυτή προσπάθεια αξίζει και χρειάζεται τη στήριξη ανθρώπων και φορέων των γραμμάτων, του πολιτισμού και της ιστορίας. Στον τόπο μας και παντού στην Ελλάδα.